سرمایه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های استارتاپ‌هایی است که در حوزه‌های مختلف راه‌اندازی می‌شوند. در ایران برنامه‌های مختلفی برای تزریق سرمایه به کسب و کارهای نوپا وجود دارد. سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان یکی از این روش‌‌هاست که از نهادهای دولتی یا خصوصی به کسب و کارهای دانش بنیان پرداخت می‌شود. بعضی از طرحهای سرمایه گذاری عمومی و در دسترس همگان نیستند، به همین دلیل تنها استارتاپ‌هایی میتوانند از آنها استفاده کنند که آگاهانه مدیریت می‌شوند و راه و چاه فعالیت در ایران را می‌دانند.
گروه شتاب دهنده پیشگامان، خدمات شتابدهی را به کسب و کارهای نوپا ارائه میدهد و مسیرهای مختلف رشد و پیشرفت را به آنها نشان میدهد. سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان یکی از روش‌هایی است که پیشگامان به بعضی از استارتاپها پیشنهاد میدهد. در این مقاله این روش جذب سرمایه را موشکافی می‌کنیم و درباره جزئیات آن توضیحات بیشتری خواهیم داد.
سرمایه گذاری در شرکت های دانش بنیان
سرمایه گذاری در شرکتهای دانش بنیان یکی از روش‌های مهم برای حمایت و توسعه فعالیت‌های نوآورانه و پیشرفت علمی و فناوری است. شرکتهای دانش بنیان معمولاً توسط تیم‌هایی از محققان، مهندسان و کارآفرینان تشکیل شده‌اند که با هدف تولید و ارائه محصولات و خدمات جدید و نوآورانه در حوزه‌های مختلف فعالیت میکنند. این شرکت‌ها معمولاً به دنبال حل مشکلات جامعه، ایجاد تغییرات مثبت در صنایع مختلف و توسعه فناوری‌های پیشرفته هستند.
سرمایه گذاری در شرکتهای دانش بنیان مزایای زیادی دارد. اولاً، این نوع سرمایه گذاری میتواند منجر به رشد و توسعه این شرکت‌ها شود و در نتیجه اشتغال زایی و رشد اقتصادی را تسهیل کند. ثانیاً، سرمایه گذاری در شرکتهای دانش بنیان میتواند به توسعه فناوری و ارتقاء سطح علمی و فنی جامعه کمک کند. این شرکت‌ها عموماً در زمینه‌های پیشرفته از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات، علوم زیستی، انرژی، روباتیک، نانوتکنولوژی و سایر صنایع پیشرفته فعالیت میکنند.
برای سرمایه گذاری در شرکتهای دانش بنیان، معمولاً ابتدا باید ارزیابی دقیقی از پتانسیل فناورانه و تجاری این شرکت‌ها انجام شود. این شامل مطالعه تیم مدیریتی، محصولات و خدمات ارائه شده، استراتژی تجاری، مزیت رقابتی و برنامه‌ریزی مالی است. همچنین، بررسی قابلیت اجرایی و استفاده از تکنولوژی‌های مورد استفاده توسط شرکت نیز بسیار مهم است. بعد از ارزیابی دقیق، سرمایه گذاران میتوانند تصمیم بگیرند که در شرکت دانش بنیان سرمایه گذاری کنند یا نه.
به طور خلاصه، سرمایه گذاری در شرکتهای دانش بنیان یک فرصت بسیار مناسب برای حمایت از نوآوری و توسعه فناوری است. این نوع سرمایه گذاری میتواند به رشد شرکت‌ها، توسعه اقتصادی و ارتقاء سطح علمی و فنی جامعه کمک کند. همچنین، این سرمایه گذاری میتواند به سرمایه گذاران عایدی بالا و سود قابل توجهی را همراه داشته باشد، اما باید توجه داشت که سرمایه گذاری در شرکتهای دانش بنیان همراه با ریسک‌هایی نیز می‌باشد و نیاز به تحلیل دقیق و مطالعه کامل دارد.
سرمایه گذاری خطر پذیر چیست؟
سرمایه گذاری خطر پذیر (Venture Capital) یکی از شیوههای متداول در سراسر جهان است. در این روش افراد و سازمانها روی کسب و کارهای نوپا سرمایه گذاری میکنند تا از تبدیل شدن آنها به یک بیزینس بزرگ سود ببرند.
سهام این استارتاپها در ابتدا ارزان است، زیرا کسی نمی‌داند در آینده به یک کسب و کار بزرگ تبدیل می‌شود یا شکست می‌خورد. اما بعد از موفقیت، سهام ارزشمندی خواهد داشت که افراد بسیاری حاضر به خرید آن هستند. این روش به عنوان یک متد پر خطر اما پر سود برای سرمایه گذاری شناخته می‌شود. طرح سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان در ایران هم از همین تعریف پیروی میکند.
انواع سرمایه گذاران خطر پذیر
سرمایه گذاران خطر پذیر که به اختصار VC نامیده می‌شوند، به دو روش کار میکنند. روش اول به صورت سازمانی است. در این روش سازمانی به عنوان صندوق سرمایه گذاری خطر پذیر راه‌اندازی می‌شود که در آن متخصصینی در حوزه‌های مربوطه، طرحهای ارائه شده توسط استارتاپها را بررسی میکنند و سرمایه‌ای که در اختیار دارند را به بهترین طرح میدهند و در ازای آن سهام می‌گیرند. سود حاصل از این سهام، بین VCهای مشارکت‌کننده در سازمان تقسیم می‌شود.
روش دوم، سرمایه گذاری خطر پذیر، انفرادی است. در این روش توجه یک فرد ثروتمند به یک پروژه دانش بنیان جلب می‌شود و روی آن سرمایه گذاری میکند. این افراد به عنوان سرمایه گذاران فرشته هم شناخته می‌شود. گاهی اوقات هم چند سرمایه‌گذار فرشته، یک گروه را تشکیل میدهند و با بررسی طرحهای مختلف، تصمیم می‌گیرند که روی یکی از آنها سرمایه گذاری کنند.
چه شرکتهایی میتواند از سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان استفاده کنند؟
سازمان‌های ارائه دهنده خدمات سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان معمولا محدودیتی درباره حوزه فعالیت استارتاپهای سرمایه پذیر، تعیین نمی‌کنند. آنها چند شرط کلی برای کسب و کارهای نوپا در نظر می‌گیرند و تمام طرحهای واجد شرایط را برای بررسی قبول میکنند.
به طور کلی، تجربه نشان میدهد احتمال موفقیت کسب و کارهایی که محصول جدید یا خدمات تازهای ارائه میدهند یا آنچه موجود است را به شیوهای نوین ارائه میکنند، در جذب سرمایه بیشتر است. شرکتهای مبتنی بر تکنولوژی (High-tech) نیز شانس بیشتری برای جذب سرمایه دارند، اما طرحهای منحصر به فردی که ارتباطی به تکنولوژی ندارند (Low-tech) هم میتوانند این شانس را داشته باشند.
سرمایهگذاران خطر پذیر معمولا سرمایهشان را در اختیار استارتاپها و کسب و کارهای تازهکار قرار میدهند. اما گاهی اوقات هم کسب و کارهایی که در مراحل پیشرفته قرار دارند، با ارائه یک طرح قابل قبول، میتوانند بودجه مربوط به سرمایه گذاری خطر پذیر در طرحهای دانش بنیان را جذب کنند. مطلب مرتبط: تجاری سازی محصولات دانش بنیان
شرایط کلیدی برای استفاده از سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان
استارتاپها برای استفاده از سرمایه گذاری خطر پذیر در طرح های دانش بنیان باید شرایطی که در ادامه بیان می‌کنیم را فراهم کنند:
• باید طرح و برنامه‌ای برای جذب سرمایه به سرمایهگذاران ارائه بدهند.
• این طرح باید در یک شرکت دانش بنیان تدوین شده باشد.
• طرح مورد نظر باید از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و قابل اجرا باشد.
• برنامه‌های فروش و عرضه محصول باید مشخص شده باشد.
• اقداماتی که در هر مرحله از پیشروی طرح انجام می‌شود، باید مشخص شده باشد.
• طرح ارائه شده باید برنامه‌ریزی مالی مدونی داشته باشد تا مشخص شود این پروژه چه مقدار سرمایه نیاز دارد و مبلغ مورد نظر طی چه مدت باید به پروژه تزریق شود.
• بیزینس پلن کامل و SWOT طرح مورد نظر باید به سرمایهگذاران ارائه شود.
• جزئیات طرح باید به صورت دقیق مشخص شده باشد تا سرمایهگذاران در جریان فرایند قرار بگیرند.
• استارتاپها باید زیرساخت‌های مورد نظر برای اجرای طرحشان را آماده کرده باشند تا بتوانند به محض تزریق سرمایه، کارشان را شروع کنند.
• نیروی انسانی مورد نیاز برای پروژه باید آماده به کار باشد.
• تحقیقات بازار باید به صورت کامل انجام شده باشد و رقبا شناسایی شده باشند.
مراحل کار سرمایهگذاران خطر پذیر
در ادامه فرایند کلی سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان را توضیح می‌دهیم:
• ابتدا سرمایهگذاران خطر پذیر یا نماینده‌های آنها، طرحهای مختلفی که ارسال شده را به دقت بررسی میکنند تا تشخیص دهند کدام یک از آنها فرصت سودآوری بهتری دارد.
• بعد از انتخاب طرح، سرمایه مورد نیاز در اختیار پروژه قرار می‌گیرد. سرمایهگذاران خطر پذیر ممکن است بخشی از سرمایه را نیز با ترغیب سایر نهادها یا افراد فعال در این حوزه برای سرمایه گذاری روی طرح مورد نظر، تأمین کنند.
• مرحله سوم همکاری در اجرای طرح است. سرمایهگذاران معمولا تجربه بیشتری نسبت به جوانان کارآفرین دارند و میتوانند در گام‌های مختلف اجرای پروژه، راهنمای آنان باشند.
• بعد از رسیدن به هدف نهایی، سرمایهگذاران خطر پذیر از طرح خارج می‌شوند تا روی پروژه‌های جدید کار کنند. مدیران استارتاپها باید استراتژی مناسبی برای نقد کردن سهام آنها داشته باشند.
ویژگی‌های سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان
در ادامه مهم‌ترین ویژگی‌های طرح سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان را بررسی می‌کنیم.
• سرمایه مورد نظر معمولا به شرکتهای تازهکار تعلق می‌گیرد.
• سرمایهگذاران در این روش روی سودآوری در بلند مدت حساب میکنند.
• سرمایهگذاران خطر پذیر در سود پروژه سهیم هستند و در صورت ضرر نیز باید بخشی از آن را جبران کنند.
• سرمایهگذاران با مدیران استارتاپها و کارآفرین‌های جوان همکاری میکنند و خودشان هم در فرایند مدیریت پروژه و اجرای طرح مشارکت دارند.
• سرمایهگذاران در موعد مشخص از پروژه خارج می‌شوند و سهامشان را به مدیران کسب و کار واگذار میکنند.
ریسک‌های سرمایه گذاری خطر پذیر
VC یکی از پرریسک‌ترین روش‌های سرمایه گذاری است؛ به همین خاطر فقط افراد خاصی به سراغ آن می‌روند. استارتاپها و طرحهای تازه آنها معمولا هنوز نظم و انسجام ندارد و هیچکس نمی‌تواند به صورت قطعی آینده آنها را پیشبینی کند. این مسئله مهم‌ترین چالشی است که درباره این سرمایه گذاری‌ها وجود دارد.
افراد و نهادهایی که به این شکل فعالیت میکنند، سعی میکنند ریسک کارشان را با سرمایه گذاری روی چند طرح مختلف کاهش دهند. در واقع با این کار می‌دانند که اگر یکی از طرح‌هایشان شکست بخورد، هنوز تخم مرغ‌هایی در سبدهای دیگر دارند که نشکسته و میتوانند روی جوجه شدن آنها حساب کنند!
اهمیت سرمایه گذاری خطر پذیر برای استارتاپهای ایرانی
در دولت‌های قبل، معاون علمی و فناوری رییس جمهور درباره اهمیت سرمایه گذاری خطر پذیر در طرح های دانش بنیان برای رشد کسب و کارهای نوپای ایرانی صحبت کرده بود. ایشان معتقد بود این روش، راهکار مناسبی برای توسعه اقتصاد دانش بنیان است. از آن زمان، نهادهایی برای فعالیت در این حوزه راه‌اندازی شد و به صورت جسته و گریخته، سرمایه‌هایی در اختیار شرکتهای دانش بنیان ایرانی قرار گرفت. البته این نهادها هنوز تمام ویژگی‌های سرمایه گذاری خطر پذیر را ندارند.
صندوق‌های سرمایه کنونی یا دولتی هستند یا حاصل همکاری مشترک بین بخش خصوصی و دولتی. در واقع سرمایه مورد نیاز برای استارتاپها از بخش دولتی تأمین می‌شود. این بدان معناست که حتی بودجه مورد نیاز برای کسب و کارهای دانش بنیان هم از درآمد نفتی کشور تأمین می‌شود و هنوز اقتصاد مقاومتی و استقلال از نفت به صورت کامل معنی نشده است.
در سال‌های اخیر صندوق‌های سرمایه گذاری در ارگان‌های مختلف راه‌اندازی شده‌اند که با تأمین بودجه از منابع مختلف، بخشی از آن را در اختیار استارتاپها قرار میدهند؛ صندوق بازنشستگان و صندوق‌های خیریه دو نمونه از این نهادها هستند که طرح‌هایی برای کمک به استارتاپها دارند.
چطور از سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان برای استارتاپ خود استفاده کنیم؟
سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان فرصت را برای کسب و کارهای تازه وارد و ایده‌های خلاقانه‌شان فراهم میکند تا وارد اقتصاد کشور شوند و رشد کنند. البته این طرحها آنقدر علنی نیستند که در سایت‌های عمومی بارگذاری شوند و از استارتاپها دعوت به همکاری کنند. بیشتر بخوانید: شرکت دانش بنیان چیست؟
بهترین روش برای اطلاع از این طرحها و شرکت در آنها، داشتن یک مشاور حرفهای در این زمینه است. گروه پیشگامان از جدیدترین طرحهای سرمایه گذاری اطلاع دارد و استارتاپهای خود را برای شرکت در این طرحها و جذب سرمایه مورد نیاز آماده میکند. تجربه کارشناسان شتابدهی پیشگامان، احتمال موفقیت کارآفرینان جوان در جذب سرمایه مورد نیازشان را افزایش میدهد. آنها حتی میتوانند به کسب و کارهای تازهکار کمک کنند تا به شرکت دانش بنیان تبدیل شوند و از تسهیلات دانش بنیان موجود در این زمینه استفاده کنند. شما هم برای دریافت مشاوره و پیوستن به تیم شتابدهی پیشگامان می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی موجود در سایت با مشاوران ما تماس بگیرید.
کلام آخر
در این مقاله سرمایه گذاری خطر پذیر دانش بنیان را بررسی کردیم. این شیوه از سرمایه گذاری در حال حاضر در ایران اجرا می‌شود، اما جزئیات دقیقی درباره نهاد ارائه دهنده این خدمات، شرایط جذب سرمایه و حتی زمان بررسی طرحها وجود ندارد. پیگیری اخبار استارتاپی و حضور مشاوران فعال در این زمینه در کنار تیم استارتاپی شما، بهترین راه برای اطلاع از این طرحها و شرکت در آن‌هاست.