طرح تجاری چیست ؟ امروزه اکثر سازمان‌ها و استارتاپ ها برای موفقیت در بازار و کسب اهداف خود باید طرح تجاری و یا طرح کسب و کار خود را مکتوب نمایند. در واقع در پاسخ به سوال طرح تجاری چیست؛ باید بگوییم که این طرح، راهنمایی برای مدیران و کارآفرین‌ها جهت تعریف دقیق اهداف سازمان و بیان جزئیات دقیق مراحل دستیابی به اهداف تجاری خاص می‌باشد. از این رو طرح تجاری، یک طرح توجیهی بوده که در طول رشد یک سازمان از شروع آن تا مرحله گسترش استفاده شده و مسیر موفقیت را حتمی خواهد کرد.
در این مقاله از شرکت شتاب دهنده پیشگامان قصد داریم که مفهوم طرح تجاری چیست را توضیح دهیم و در نهایت به بیان انواع طرح‌های کسب و کار و مولفه‌های یک طرح تجاری موفق بپردازیم.
طرح تجاری چیست ؟
در مورد تعریف طرح تجاری چیست، باید بگوییم که طرح تجاری (Business Plan)، یک سند مکتوبی بوده که به طور مفصل و با جزئیات توضیح می‌دهد که شما قصد انجام چه کاری را دارید و برای رسیدن به اهداف خود چگونه باید برنامه‌ریزی کنید. از این رو طرح تجاری و یا همان طراحی کسب و کار، یک ابزار ضروری برای تمام سازمان‌ها و استارتاپ ها می‌باشد.
در واقع طرح کسب و کار، جزئیات عملیات تجاری سازمان شما را در اختیارتان قرار می‌دهد. از این رو شما می‌توانید برای جذب شرکای تجاری، سرمایه‌گذاران بالقوه و حتی مشتریان خود از طرح کسب و کار بهره بگیرید و موفقیت خود را در این صنعت تضمین نمایید. به عنوان مثال همان طور که ساخت یک خانه بدون نقشه اولیه عملی نخواهد شد و به موفقیت منتهی نمی‌شود، موفقیت سازمان‌ها و استارتاپ ها نیز بدون طرح کسب و کار عملی نخواهد شد.
از این رو طرح تجاری، اجزای سازمان و استارتاپ مورد نظر شما و روش‌های اصولی رشد و موفقیت سازمان را در توصیف طرح کسب و کار چیست، برای شما بیان می‌کند. چرا که توسعه کسب و کار، جزو اهداف بلندمدت هر سازمان و استارتاپی می‌باشد. از این رو اختصاص مدت زمانی معین جهت تفکر و تنظیم سند طرح تجاری که تمام موضوعات مهم و اصولی مورد نظر مدیران و کارآفرین‌ها را شامل شود، ضروری و حیاتی می‌باشد.
مطالعه بیشتر: خدمات تجاری سازی چیست؟
۴ دلیل اهمیت طرح تجاری
در ادامه شما را با 4 دلیل اهمیت بیزینس پلن آشنا خواهیم ساخت:
۱. اولویت‌سازی
اولین دلیل اهمیت یک طرح تجاری، تعیین اولویت‌های مربوط به اداره یک کسب و کار می‌باشد. در واقع در زمان اداره یک کار، شما نمی‌توانید تمام امور را سازماندهی و کنترل نمایید. از این رو تجاری سازی محصول، به شما کمک خواهد کرد تا موارد مهم و اصولی را مد نظر قرار داده و زمان و تلاش خود و پرسنل را در این موارد مهم در نظر بگیرید.
۲. برقراری ارتباط سریع و موثر با ذینفعان
تنظیم طرح کسب و کار، ابزاری جهت برقراری ارتباط سریع و موثر با ذینفعان شرکت می‌باشد. از این رو این طرح اعتبار شما را ارتقا داده و باعث ترغیب سرمایه‌گذاران و جذب مشتریان بالقوه خواهد شد.
۳. اتخاذ تصمیمات استراتژیک کسب و کار
همان طور که در توصیف مفهوم طرح تجاری چیست بیان کردیم، این طرح موجب تعریف دقیق ایده‌ها و استراتژی‌های تجاری کسب و کار شما خواهد شد. از این رو شما با اتخاذ طرح کسب و کار می‌توانید بر روی مسائل مدیریتی، فناوری، منابع انسانی، مشتریان و رقبا تمرکز کنید. در واقع از طریق تمرکز بر استراتژی‌های اصلی کسب و کار خود، می‌توانید بر اتخاذ تصمیمات موثر تاثیر بگذارید.
۴. شناسایی نقاط قوت و ضعف کسب و کار
تعریف دقیق طرح تجاری و به اشتراک گذاشتن این طرح با افراد کسب و کار باعث شناسایی نقاط قوت و ضعف کسب و کار خواهد شد. از این رو می‌توانید مشکلات و نقاط ضعف طرح تجاری را سریع‌تر شناسایی کرده و قبل از بروز مشکلات، به رفع آنها بپردازید.
انواع بیزینس پلن
طرح های تجاری انواعی دارند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا می شوید:
۱. طرح تجاری کوتاه‌مدت
طرح تجاری کوتاه‌مدت برای شرکت‌ها و استارتاپ های تازه تاسیس که در مراحل اولیه توسعه قرار دارند، بسیار مناسب می‌باشد. در واقع این نوع طرح تجاری در زمانی که روابط متقابل پیچیده برای استارتاپ ها شکل نگرفته است می‌تواند بسیار موثر باشد. از این رو ترسیم طرح تجاری کوتاه‌مدت به طور تقریبی انجام می‌شود و سپس این طرح کوتاه، به ترسیم طرح تجاری گسترده منجر خواهد شد.
۲. طرح تجاری گسترده
طرح تجاری گسترده به بیان اهداف و مسائل کسب و کار با جزئیات دقیق می‌پردازد. از این رو این طرح تجاری، به تجزیه و تحلیل دقیق کسب و کار، بازار، هزینه‌ها و برنامه‌ریزی مالی جهت یک دوره ۵ ساله خواهد پرداخت.
۳. طرح تجاری عملیاتی
طرح تجاری عملیاتی، مهمترین طرح کسب و کار شما می‌باشد. در واقع این طرح تجاری، جهت تمرکز مدیران کل و همسویی آن با اهداف مشترک کسب و کار بسیار مورد توجه است. از این رو باید سالانه تنظیم و به روز شده و به طور مفصل و با جزئیات دقیق تنظیم گردد.
ساختار طرح کسب و کار چیست؟
طرح کسب و کار دارای ۴ بخش اصلی بوده که هر یک نیز به دسته‌های مختلفی تقسیم و تعریف می‌شود.
۱. توصیف طرح تجاری
در ابتدای ترسیم طرح تجاری و تجاری سازی خدمات، شما باید به توصیف کامل طرح کسب و کار خود بپردازید که شامل دسته‌های ذیل خواهد شد:
- تشریح کسب و کار
- مشخصات محصولات و خدمات
- تشریح موقعیت فعلی
در ابتدا باید به تشریح کسب و کار خود که شامل بیان اهداف جزئی و کلی، چشم‌انداز، نوع کسب و کار خود (تولیدی، بازرگانی، خدمات) محل کسب و کار، زمان شروع و دلایل سودآوری کسب و کار شما می‌باشد، بپردازید. در واقع مدیران و کارآفرین‌ها باید چشم‌انداز و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت کسب و کار خود را تعریف و تعیین نمایند.
سپس نوع کسب و کار را تعیین کرده و ویژگی‌های خاص محصول یا خدمات را که برای ذینفعان و مشتریان جذاب بوده را توصیف می‌کند. تشریح کسب و کار به کارکنان کمک خواهد کرد تا بتوانند در مسیر مورد نظر مدیر و کارآفرین گام برداشته و در مسیر کسب اهداف کسب و کار به انجام فعالیتها بپردازند.
در مرحله مشخصات محصولات و خدمات باید به تعریف اجزای محصول و خدمت، مزایای آن برای مشتریان و تفاوت‌های آن با رقبا بپردازند. در واقع با تعریف محصول و خدمات می‌توانند برای مشتریان بازار خود، نیازسنجی کرده و با بیان مزایا و تفاوت‌های محصول خود با رقبا به ترغیب خرید مشتریان بپردازند.
در نهایت نیز تشریح موقعیت محلی کسب و کار می‌تواند در پاسخ به برخی از سوالات همچون نیازهای محل، مشخصات فضای مورد نیاز شما، مطلوبیت محل و سهولت دسترسی آن مورد توجه قرار گیرد.
۲. بازاریابی و تبلیغات
دومین مرحله در ساختار طرح کسب و کار، شناخت رقبا، قیمت‌گذاری، تبلیغات و روابط عمومی می‌باشد. شناخت دقیق رقبا در موفقیت کسب و کار شما بسیار اهمیت دارد. در واقع در این مرحله شما باید رقبای مستقیم و غیرمستقیم خود را بشناسید. سپس به توصیف نقاط قوت و ضعف آنها پرداخته و فرصت‌ها و تهدیدهای کسب و کار و بازار را برای خود مشخص نمایید.
در مرحله قیمت‌گذاری و فروش نیز باید به شیوه قیمت‌گذاری، نیروی انسانی، هزینه‌های کسب و کار و موقعیت رقابتی توجه نمایید. سپس در مرحله تبلیغات و روابط عمومی باید به تهیه طرحی اقدام نمایید که کسب و کار شما را به درستی به مخاطب معرفی کرده و به ترغیب مشتریان بپردازد.
۳. طرح مدیریت کارکنان و منابع مالی
در این مرحله، مدیر کسب و کار باید به تعریف مهارت‌ها و تخصص‌های مورد نیاز خود پرداخته و کارکنان را در مسیر شغلی مورد نظر خود توسعه دهد. در واقع در این مرحله مدیر به سوالات سابقه مدیریتی، نقاط ضعف و چگونگی تعدیل آن، منابع انسانی و وظایف آنها، حمایت‌های تخصصی مورد نیاز و مزایای کار پاسخ خواهد داد.
۴. طرح مدیریت مالی
در مرحله آخر که به سوال ساختار طرح کسب و کار چیست پاسخ کامل داده شده، طرح مدیریت مالی مناسب و کارا می‌شود. در واقع در این مرحله باید موارد مربوط به میزان سرمایه اولیه، هزینه‌های سرمایه‌ای ثابت، درآمدهای طرح، میزان سوددهی طرح تجاری و نحوه بازپرداخت مبلغ سرمایه‌گذاری مشخص شود.
۶ اشتباه رایج در طرح تجاری کسب و کار
عموما در نوشتن طرح های تجاری یا همان بیزینس پلن ها اشتباهاتی رخ می دهد که قبل از طراحی باید بدانید:
۱. وجود اطلاعات ناقص و غیرواقعی
طرح کسب و کار و تجاری سازی خدمات باید بر اساس اطلاعات کامل و تحقیقات کافی از بازار تنظیم و مکتوب شود. از این اطلاعات ناقص و فرضیات غیرواقعی از بازار هدف، میزان جذابیت کالا و خدمات برای مشتریان، تکنولوژی و حجم سرمایه‌گذاری باعث تنظیم اشتباه طرح تجاری و در نهایت شکست شما در بازار خواهد شد. به همین دلیل باید به تکمیل اطلاعات لازم در مورد شبکه توزیع و فروش بازار، محاسبات مالی و حجم سرمایه‌گذاری، بازاریابی، رقبا و تمام اطلاعات مربوط به بازار را جمع‌آوری و به تنظیم یک طرح تجاری کامل و موثر بپردازید.
۲. عدم تنظیم برنامه کاری مناسب
در زمان تنظیم طرح تجاری باید فعالیت‌هایی در راستای برنامه کاری کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت کسب و کار طراحی شود. در واقع در طرح کسب و کار باید فعالیتها و اقداماتی که در هر یک از برنامه‌های زمانی مشخصه لازم است اجرا شود را تعیین و عملی سازید. چرا که فعالیت‌های مربوط به برنامه کاری کوتاه‌مدت، مقدمه فعالیت‌های مربوط به برنامه کاری میان‌مدت و در نهایت برنامه کاری بلندمدت می‌باشد.
۳. عدم توجه به شرایط رقابتی بازار
اشتباه عدم توجه به شرایط رقابتی بازار در تدوین طرح تجاری کسب و کار بسیار رایج می‌باشد. در واقع برخی از مدیران بدون توجه به شرایط رقابتی، اقدام به تنظیم طرح کسب و کار و تجاری سازی خدمات می‌کنند. در حالی که عدم توجه به رقبا باعث تنظیم سطحی طرح کسب و کار و شکست در بازار رقابتی خواهد شد. از این رو هر مدیر حرفه‌ای باید در طرح کسب و کار به فضای رقابت و اقدامات و فعالیت‌های رقبا توجه لازمه را داشته باشد.
۴. عدم بررسی دقیق نقاط قوت و ضعف کسب و کار و فرصت و تهدید بازار
اشتباه دیگر در طرح تجاری سازی خدمات خوش بین بودن و عدم بررسی دقیق نقاط قوت و ضعف کسب و کار و فرصت و تهدید بازار می‌باشد. در واقع همان گونه که بررسی نقاط قوت و ضعف کسب و کار در تنظیم طرح تجاری و موفقیت کسب و کار بسیار مهم و تاثیرگذار است، توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی و ریسک‌های مورد انتظار بازار نیز بسیار مورد اهمیت می‌باشد.
از این رو با در نظر گرفتن نقاط قوت و فرصت‌های محیطی می‌توان موفقیت کسب و کار را در کسب اهداف سریع‌تر عملی کرد. از سوی دیگر نیز با توجه به نقاط ضعف و تهدیدهای محیطی می‌توان ریسک شکست کسب و کار را به حداقل رساند.
۵. عدم هماهنگی و وجود تناقض در طرح کسب و کار
عدم هماهنگی در بخش‌های مختلف یک طرح کسب و کار می‌تواند کارکنان را دچار ابهام کرده و باعث پیچیدگی فعالیتها شود. در واقع این عدم هماهنگی و تناقض می‌تواند به دلیل تفاوت در نظرات تیم کاری و یا بی‌دقتی در زمان تنظیم طرح تجاری و عدم توجه به نکات مهم و اصولی طرح باشد.
۶. وجود ابهام در طرح کسب و کار
در برخی از اوقات ممکن است که مدیران و کارآفرین‌ها، طرح تجاری را به صورت خلاصه و کلی و صرفا جهت جلب نظر سرمایه‌گذاران تنظیم نمایند. از این رو نکات مهم در طرح تجاری، مبهم بوده و محدوده خاص و مشخصی برای آن تعیین نشده است. از این رو عدم ارائه طرح تجاری کامل که جزئیات در آن به صورت دقیق مشخص نشده است، صرفاً یک طرح تجاری مبهم می‌باشد.
نمونه یک بیزینس پلن موفق شرکت تولیدی
برای طراحی و تنظیم بیزینس پلن یک شرکت تولیدی باید موارد زیر را در نظر بگیرید:
۱. عنوان طرح تجاری: حتما عنوان طرح تجاری را کامل بنویسید.
۲. فهرست و معرفی طرح: طرح ها را بی نقص و بنویسید.
۳. خلاصه طرح مدیریتی: در این قسمت به توصیف زمینه کسب و کار، بازار هدف، استراتژی و فرصت‌ها، سوددهی و مزایای رقابتی پرداخته می‌شود.
۴. ترسیم چشم‌انداز: تصویر شفاف و روشنی از آینده سازمان و کسب و کار ارائه می‌شود.
۵. بیان ماموریت: بیان چرایی وجود کسب و کار و تعهدات در قبال ذینفعان
۶. بیان اهداف: تعیین اهداف بازاریابی، تولید، مالی، منابع انسانی و… برای ۱۰ سال آینده
۷. طراحی استراتژی: بهره‌گیری از جدول SWOT (نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی)
۸. تنظیم برنامه‌ها: تنظیم برنامه‌های بازاریابی، عملیاتی و نیروی انسانی
۹. تنظیم برنامه مالی: تنظیم ترازنامه، پیشبینی حساب در گردش وجوه نقدی، تعیین نقطه سربه‌سر و سوددهی کسب و کار
هلدینگ پیشگامان
اگر قصد راه‌اندازی یک استارتاپ و کسب و کار موفق را در سر دارید، باید گام اول را اصولی و صحیح طی کنید. طرح تجاری قدم اول و ستون اصلی یک کسب و کار موفق می‌باشد که با تنظیم آن می‌توانید در طی مسیر اصلی و درست گام بردارید. شرکت شتاب دهنده پیشگامان می‌تواند در این امر و تنظیم طرح تجاری کسب و کار شما به عنوان راهنما به شما کمک کند. از این رو می‌توانید با کمک هلدینگ پیشگامان به تنظیم یک طرح تجاری موفق و موثر بپردازید و پاسخ مناسبی به این سوال خود که طرح تجاری چیست بدهید.
کلام آخر
با توجه به مطالب گفته شده در توضیح مفهوم طرح تجاری چیست، باید بگوییم که یک طرح کسب و کار مجموعه‌ای از ایده‌ها، اهداف و تحقیقات سازمان در مورد نحوه اداره کسب و کار می‌باشد. از این رو تنظیم دقیق و اصولی طرح کسب و کار و تجاری سازی خدمات می‌تواند مسیر درست را برای کسب و کار تعیین کرده و کسب اهداف و سوددهی کسب و کار را به دنبال داشته باشد.